We zijn nu op het punt beland dat we van dag tot dag nauwelijks meer kunnen terughalen wat we gedaan en gezien hebben, en met halfdoorwaakte nachten en wekkers in het holst van de nacht zijn onze geheugens bij tijd en wijle zo lek als een mandje. Zelfs zondag 23 september is daarop geen uitzondering... wat gaan we ook al weer doen vandaag? Oh ja, natuurlijk! Het terracotta leger! HET TERRACOTTA LEGER!!!!! Waar we al zoveel over hebben gelezen toen we een paar jaar geleden een aan deze 'Chinese warriors' gewijde tentoonstelling bezochten in het Drents Museum, waar we documentaires over hebben gezien op National Geographic Channel, en waar we ons al weken en weken op hebben verheugd en naar toe geleefd hebben! Er is een enorm complex gebouwd rondom en boven de vindplaatsen van de terracotta soldaten, modern, mooi en totaal niet protserig. Van de parkeerplaats tot 'pit 1' is een stukje wandelen. Gids Hiu Xi weet een weg door een prachtig park, aangelegd op de plek waar tot voor kort de parkeerplaats was. We horen vogels in plaats van het onafgebroken getoeter van auto's en brommers en genieten van de weldadige rust. Een betere aanloop tot waar we heen gaan is nauwelijks denkbaar. Het bestijgen van de trap naar de ingang van Pit 1 ervaren we alledrie alsof we een heel bijzonder heiligdom gaan bezoeken. Marjon, Annet en de gids zijn al binnen, ik stel het moment van de eerste blik nog even uit, en ga dan bijna hollend naar de balustrade van waaruit je zicht hebt op de vele honderden van klei gemaakte keizerlijke gardes. Het overtreft zelfs de meest hooggespannen verwachtingen. Daar staan ze, in het gelid, bezig met het uitvoeren van hun taak: keizer Qin bewaken in zijn eeuwige slaap. Het zijn gestolde levens, deze ruim 2200 jaar oude, geüniformeerde mannen die met dode ogen in de verte staren. Ze lijken op elkaar, en toch zijn de gezichten en lichaamshouding nooit helemaal identiek - we raken niet uitgekeken. Halverwege de enorme hal begint het 'Terracotta Warrior Hospital'. Hier staan beelden die met veel zorg en kundigheid in elkaar zijn gezet met de talloze restanten uit de opgraving. Van sommige ontbreekt een arm of een hoofd, een enkel hoofd zit vol gaten waarvoor kennelijk nog geen passende puzzelstukjes zijn gevonden. De lemen voeten van de beelden staan ingepakt in plastic, alsof ze overschoenen aan hebben. Achter het hospitaal bevindt zich het restauratieatelier. Aan tafels en bureaus wordt hier gewerkt aan de meest omvangrijke jigsawpuzzel uit de geschiedenis. Aan stukjes geen gebrek... Pit 2 ligt een stukje verwijderd van Pit 1. De beelden die hier gevonden zijn liggen op veel grotere diepte, een teken dat het hier belangrijke personages betreft. Hoge officieren moeten het zijn geweest, maar de meeste zijn hun tocht door de historie niet heelhuids doorgekomen. In wat het officiersverblijf genoemd wordt liggen stukken van mensen en paarden schots en scheef door elkaar, en ook de plek waar deze militairen hun religie beleefden ziet er zo uit. Maar in het middengedeelte staan vier paarden met wagenmenners erachter, helemaal compleet, klaar om de kazerne te verlaten. Pit 3 is weer op een heel andere manier indrukwekkend. Hier is nog heel veel niet opgegraven - de houten dakspanten waaronder dit legeronderdeel zoveel duizend jaar heeft gestaan zijn ingezakt, de lemen dakbedekking heeft de soldaten begraven. We zien een berg aarde - het is het materiaal dat vrijkomt bij het opgraven. Het wordt gebruikt voor de handmatige fabricage van de modellen die in de souvenirshop worden verkocht. In sommige uitgegraven sleuven zien we paarden zonder hoofd, scheefgezakte soldaten, tot hun middel compleet. Ergens staan drie paarden naast elkaar, alsof ze wegrennen voor iets. Het ziet eruit als een slagveld vol gesneuvelden, dramatisch en indrukwekkend. Later vertelt de gids dat het terracottaleger ooit ten prooi gevallen is aan plunderende invasietroepen. Keizer Qins leger werd in de dood alsnog verslagen. We bezoeken het museum, waar binnen trots een enorm embleem van Unesco World Heritage is aangebracht. Het museum huisvest een schitterende collectie kostbare voorwerpen afkomstig uit heel China, gemaakt in dezelfde tijd als de terracotta soldaten, en verwonderen ons over de adembenemende schoonheid van de ornamenten waarmee wagens, wapens en uniformen werden versierd. Het zijn voornamelijk dierfiguren, sommige met ongelofelijk oog voor detail tot miniatuurformaat teruggebracht. Liefdevol, is het woord dat we ervoor vinden. Moe maar intens gelukkig - vergeef me het cliché, maar zo voelden we ons echt! - rijden we terug naar Xi'an. We besluiten de dag in een dumplingrestaurant, waar we ons door 17 verschillende gestoomde, gebakken en gekookte dumplings heen eten, de een nog lekkerder en mooier dan de ander tot we bijna omrollen. Het straatleven in Xi'an is om half tien nog in volle gang, zien we als we naar ons hotel teruglopen, maar onze energie is nu echt op. Was het werkelijk pas vanochtend dat we om 1/2 7 uit de trein stapten?